Atopowe zapalenie skóry – czym jest i jak sobie z nim radzić?

AZS to przewlekła choroba, w której przez interakcje z alergenami pojawiają się stany zapalne na powierzchni skóry. Dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych, a jej głównym objawem jest uporczywy świąd utrudniający normalne funkcjonowanie oraz pogarszający komfort życia pacjentów. Co wpływa na rozwój egzemy i jakie są najlepsze sposoby łagodzenia symptomów?

Atopowe zapalenie skóry – przyczyny

Według najnowszych badań na rozwój choroby wpływają czynniki genetyczne i środowiskowe. Jeśli chodzi o pierwsze, główną rolę odgrywają geny kodujące filagrynę, czyli jedno z białek tworzących strukturę bariery ochronnej naskórka. Zewnętrzna część skóry staje się wówczas bardziej wrażliwa na substancje drażniące oraz podatna na utratę nawilżenia. AZS o podłożu genetycznym ma zazwyczaj cięższy przebieg i jest bardziej oporne na leki. Natomiast wśród drugiej grupy bodźców powodujących pojawienie się schorzenia znajdują się:

• zanieczyszczenia środowiska;
• warunki klimatyczne (wilgotność powietrza oraz temperatura);
• alergeny pokarmowe (najczęściej są to mleko i jego produkty, jaja kurze, ryby, soja, pszenica i orzeszki ziemne);
• alergeny powietrznopochodne (roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, sierść zwierząt).

Niektórzy nazywają egzemę chorobą psychosomatyczną, ponieważ na nasilenie jej objawów znacząco wpływa długotrwały stres. AZS jest diagnozowane coraz częściej, przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniętych u osób rasy białej.

Objawy i przebieg atopowego zapalenia skóry

W przebiegu atopowego zapalenia skóry można wyróżnić dwie fazy:

• ostrą – wyzwalana jest przez kontakt z alergenem i może trwać przez kilka tygodni. Skóra w miejscu interakcji pokrywa się rumieniem oraz wypryskami grudkowymi lub wysiękowymi, którym towarzyszy silne swędzenie. Staje się też szczególnie podatna na zakażenia, na przykład wirusem opryszczki lub bakteriami gronkowca.

• przewlekłą – w jej trakcie poza zaczerwienieniem i świądem dochodzi do nadmiernego rogowacenia naskórka. Mogą pojawiać się również ogniska z liszajami.

W grupie dodatkowych objawów znajdują się: pogrubienie lub przyciemnienie skóry, pojawianie się blizn, nawrotowe zapalenie spojówek oraz przebarwienia powiek i cienie pod oczami. Umiejscowienie obszarów chorobowych na skórze pacjenta jest zależne od jego wieku. U niemowląt zmiany pojawiają się w pierwszej kolejności na twarzy, a następnie rozszerzają się na szyję i tułów. Dzieci od pierwszego roku życia oraz młodzież zmagają się z wykwitami w miejscach zgięć stawowych, a u dorosłych mogą być rozsiane po całym ciele.

Jak leczyć atopowe zapalenie skóry?

Całkowite wyleczenie egzemy nie jest możliwe. Terapia opiera się na minimalizowaniu symptomów oraz utrzymywaniu bezobjawowego stanu remisji. Składa się na nią wprowadzenie odpowiednich środków farmakologicznych oraz stosowanie właściwych zasad w codziennej pielęgnacji.

Farmakoterapia

Najważniejsze w dobraniu skutecznych leków jest określenie dokładnej przyczyny stanu zapalnego na podstawie wywiadu oraz wyników badań. Po postawieniu diagnozy wdrażane są dwa tryby leczenia:

• przyczynowe – jest nim eliminacja czynników uczulających z otoczenia;
• objawowe – bazuje na przyjmowaniu leków przeciwuczuleniowych i przeciwhistaminowych, maści z glikokortykosteroidami oraz ogólnych i miejscowych środków immunosupresyjnych.

Czasem lekarze zlecają fototerapię lub suplementację witaminami, minerałami oraz zdrowymi wielonienasyconymi tłuszczami. Należy pamiętać, że chory na atopowe zapalenia skóry powinien znajdować się pod stałą opieką zarówno dermatologa, jak i alergologa.

Codzienna pielęgnacja

Dobór kosmetyków i znajomość ich składów ma kluczowe znaczenie w eliminowaniu objawów AZS. W pielęgnacji skóry atopowej ważne jest skuteczne oczyszczanie ze względu na jej podatność na zakażenia. Zalecane są łagodne preparaty myjące, na przykład hipoalergiczne żele, pianki i emulsje pozbawione silnych detergentów, barwników oraz intensywnych substancji zapachowych. Najlepiej, aby ich skład był wzbogacony o składniki odżywcze. Walka z nadmierną suchością skóry polega na jej systematycznym nawilżaniu lekkimi balsamami, kremami i mleczkami do ciała.  Bardzo dobrze sprawdzają się kosmetyki zawierające glicerynę, pantenol, alantoinę oraz aloes, a także ekstrakty roślinne. W odbudowie i wzmocnieniu płaszcza lipidowego skóry wykorzystuje się emolienty. Najlepiej w tej roli sprawdzają się naturalne specyfiki, m.in. oleje konopne, lniane, arganowe czy rokitnikowe. Mają właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające, odżywiają naskórek dostarczając mu witamin i minerałów oraz pozytywnie wpływają na proces regeneracji komórek. Warto być czujnym także przy zakupie środków chemicznych do domu. Chorzy na atopowe zapalenie skóry powinni unikać prania ubrań z użyciem środków zawierających substancje silnie drażniące i zamienić je na delikatne kule do prania z minerałami lub ekologiczne orzechy piorące.